Nội dung

Các hành vi bị coi là phạm tội trên thị trường chứng khoán đang ngày càng trở nên phức tạp, gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho nhà đầu tư và sự ổn định của thị trường. Việc nhận diện và ngăn chặn những hành vi này là vô cùng cấp bách. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết các hành vi vi phạm pháp luật phổ biến, từ đó nâng cao nhận thức và bảo vệ quyền lợi khi đầu tư vào thị trường chứng khoán.

Các hành vi bị coi là phạm tội trên thị trường chứng khoán

Quy định pháp luật về thị trường chứng khoán

Hệ thống văn bản pháp luật Việt Nam điều chỉnh thị trường chứng khoán bao gồm:

Luật Chứng khoán 2019 (Luật số 54/2019/QH14) được sửa đổi, bổ sung bởi Luật số 56/2024/QH15 được áp dụng cho các hoạt động về chứng khoán và thị trường chứng khoán, quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân trong lĩnh vực chứng khoán, tổ chức thị trường chứng khoán, quản lý nhà nước về chứng khoán và thị trường chứng khoán.
Nghị định 155/2020/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Chứng khoán. Nói một cách ngắn gọn, Nghị định này quy định chi tiết về các khía cạnh sau của thị trường chứng khoán Việt Nam: Chào bán, phát hành chứng khoán và chào mua công khai; Tổ chức thị trường giao dịch chứng khoán; Đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán; Thành viên của Tổng công ty lưu ký và bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSD); Tổ chức mở tài khoản trực tiếp, ngân hàng thanh toán; Đăng ký biện pháp bảo đảm đối với chứng khoán đã đăng ký tập trung tại VSD; Tổ chức và hoạt động của công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ đầu tư chứng khoán; Quỹ đầu tư chứng khoán, công ty đầu tư chứng khoán; Các biện pháp bảo đảm an ninh, an toàn thị trường chứng khoán.
Các Thông tư của Bộ Tài chính: Thông tư 121/2020/TT-BTC quy định về hoạt động của công ty chứng khoán; Thông tư 91/2020/TT-BTC về chỉ tiêu an toàn tài chính của tổ chức kinh doanh chứng khoán.…

Các hành vi bị cấm trên thị trường chứng khoán

Điều 12 Luật Chứng khoán 2019 quy định 07 hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động về chứng khoán và thị trường chứng khoán bao gồm:

Trực tiếp hoặc gián tiếp thực hiện hành vi gian lận, lừa đảo, làm giả tài liệu, tạo dựng thông tin sai sự thật hoặc công bố thông tin sai lệch hoặc che giấu thông tin hoặc bỏ sót thông tin cần thiết gây hiểu nhầm nghiêm trọng làm ảnh hưởng đến hoạt động chào bán, niêm yết, giao dịch, kinh doanh, đầu tư chứng khoán, cung cấp dịch vụ về chứng khoán.
Sử dụng thông tin nội bộ để mua, bán chứng khoán cho chính mình hoặc cho người khác; tiết lộ, cung cấp thông tin nội bộ hoặc tư vấn cho người khác mua, bán chứng khoán trên cơ sở thông tin nội bộ.
Sử dụng một hoặc nhiều tài khoản giao dịch của mình hoặc của người khác hoặc thông đồng để thực hiện việc mua, bán chứng khoán nhằm tạo ra cung, cầu giả tạo; giao dịch chứng khoán bằng hình thức cấu kết, lôi kéo người khác mua, bán để thao túng giá chứng khoán; kết hợp hoặc sử dụng các phương pháp giao dịch khác hoặc kết hợp tung tin đồn sai sự thật, cung cấp thông tin sai lệch ra công chúng để thao túng giá chứng khoán.
Thực hiện hoạt động kinh doanh chứng khoán, cung cấp dịch vụ về chứng khoán khi chưa được Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cấp giấy phép, cấp giấy chứng nhận hoặc chấp thuận.
Sử dụng tài khoản, tài sản của khách hàng khi không được khách hàng ủy thác hoặc trái quy định của pháp luật hoặc lạm dụng tín nhiệm để chiếm đoạt tài sản của khách hàng.
Cho người khác mượn tài khoản để giao dịch chứng khoán, đứng tên sở hữu chứng khoán hộ người khác dẫn đến hành vi thao túng giá chứng khoán.
Tổ chức thị trường giao dịch chứng khoán trái quy định của Luật Chứng khoán 2019.

Mức xử phạt đối với hành vi phạm trên thị trường chứng khoán

Xử phạt hành chính

Nghị định 156/2020/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán (được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 128/2021/NĐ-CP). Theo khoản 2 Điều 1 của Nghị định này, vi phạm hành chính trong lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán bao gồm:

Vi phạm quy định về chào bán, phát hành chứng khoán riêng lẻ;
Vi phạm quy định về chào bán chứng khoán ra công chúng tại Việt Nam;
Vi phạm quy định về phát hành trái phiếu ra thị trường quốc tế, chào bán chứng khoán tại nước ngoài và phát hành chứng khoán mới làm cơ sở chào bán chứng chỉ lưu ký chứng khoán tại nước ngoài hoặc hỗ trợ phát hành chứng chỉ lưu ký chứng khoán tại nước ngoài trên cơ sở cổ phiếu đã phát hành tại Việt Nam;
Vi phạm quy định phát hành thêm cổ phiếu;
Vi phạm quy định về công ty đại chúng;
Vi phạm quy định về chào mua công khai;
Vi phạm quy định về niêm yết chứng khoán, đăng ký giao dịch chứng khoán;
Vi phạm quy định về tổ chức thị trường giao dịch chứng khoán;
Vi phạm quy định về kinh doanh chứng khoán và hành nghề chứng khoán; vi phạm quy định về giao dịch chứng khoán;
Vi phạm quy định về đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán chứng khoán, ngân hàng giám sát, ngân hàng lưu ký;
Vi phạm quy định công bố thông tin và báo cáo; vi phạm quy định về kiểm toán công ty đại chúng, tổ chức niêm yết, tổ chức thực hiện chào bán chứng khoán ra công chúng, công ty chứng khoán, công ty đầu tư chứng khoán, quỹ và công ty quản lý quỹ đầu tư chứng khoán;
Vi phạm quy định về phòng, chống rửa tiền và phòng, chống khủng bố trong lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán;
Vi phạm quy định về thanh tra, kiểm tra của cơ quan nhà nước có thẩm quyền;
Các vi phạm khác trong lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán được quy định tại Nghị định này.

Các hình thức xử phạt chính cho các hành vi nêu trên là:

Cảnh cáo;
Phạt tiền;
Đình chỉ hoạt động giao dịch chứng khoán có thời hạn từ 01 tháng đến 12 tháng;
Tước quyền sử dụng giấy chứng nhận đăng ký hoạt động văn phòng đại diện, chứng chỉ hành nghề chứng khoán có thời hạn từ 01 tháng đến 24 tháng.

Hình thức xử phạt bổ sung:

Đình chỉ hoạt động chào mua công khai; hoạt động kinh doanh, dịch vụ chứng khoán; hoạt động bảo lãnh phát hành chứng khoán; hoạt động văn phòng đại diện; hoạt động lưu ký, hoạt động bù trừ và thanh toán chứng khoán; hoạt động giao dịch chứng khoán có thời hạn từ 01 tháng đến 12 tháng
Tước quyền sử dụng giấy chứng nhận đăng ký hoạt động văn phòng đại diện, chứng chỉ hành nghề chứng khoán có thời hạn từ 01 tháng đến 24 tháng, trong trường hợp không áp dụng là hình thức xử phạt chính theo quy định tại điểm d khoản 1 Điều này;
Tịch thu tang vật vi phạm hành chính, phương tiện được sử dụng để vi phạm hành chính trong lĩnh vực chứng khoán.

Tùy theo tính chất, mức độ vi phạm, tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán có thể bị áp dụng một hoặc một số biện pháp khắc phục hậu quả theo quy định cụ thể tại Chương II Nghị định 156/2020/NĐ-CP.

Xử lý hình sự

Tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán là những hành vi vi phạm pháp luật hình sự, do cá nhân hoặc pháp nhân thương mại có năng lực trách nhiệm thực hiện, xâm phạm đến trật tự quản lý kinh tế trong lĩnh vực chứng khoán và bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Bộ luật hình sự 2015 (sửa đổi bổ sung năm 2017) quy định 04 tội danh trong lĩnh vực chứng khoán:

Tội cố ý công bố thông tin sai lệch hoặc che giấu thông tin trong hoạt động chứng khoán (Điều 209)

Hành vi khách quan của tội này là công bố thông tin sai lệch hoặc che giấu thông tin trong hoạt động chào bán, niêm yết, giao dịch, hoạt động kinh doanh chứng khoán, tổ chức thị trường, đăng ký, lưu ký, bù trừ hoặc thanh toán chứng khoán dẫn đến hậu quả gây thiệt hại cho Nhà đầu tư từ 1.000.000.000 đồng trở lên hoặc thu lợi bất chính từ 500.000.000 đồng trở lên hoặc đã bị xử lý vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này chưa được xóa án tích.
Chủ thể là đối tượng công bố thông tin được hướng dẫn tại Điều 2 Thông tư số 96/2020/TT-BTC.
Tùy theo hậu quả thiệt hại cho Nhà đầu tư, số tiền thu lợi bất chính hoặc có các tình tiết định khung tăng nặng, hình phạt được áp dụng cho tội này là phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 2.000.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 5 năm. Ngoài ra, người phạm tội có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
Đối với Pháp nhân thương mại thì tùy tính chất mức độ, có thể bị phạt tiền từ 500.000.000 đồng đến 5.000.000.000 đồng, có thể bị cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định hoặc cấm huy động vốn từ 01 năm đến 03 năm.

Tội sử dụng thông tin nội bộ để mua bán chứng khoán (Điều 210)

Hành vi khách quan là chủ thể biết và sử dụng thông tin nội bộ là những thông tin về tình hình hoạt động, kinh doanh liên quan đến công ty đại chúng hoặc quỹ đại chúng chưa được công bố mà nếu được công bố có thể ảnh hưởng lớn đến giá chứng khoán của công ty đại chúng hoặc quỹ đại chúng đó để mua bán chứng khoán cho chính mình hoặc cho người khác hoặc tiết lộ, cung cấp thông tin hoặc tư vấn cho người khác mua bán chứng khoán trên cơ sở thông tin này mà thu lợi bất chính từ 300.000.000 đồng trở lên hoặc gây thiệt hại cho nhà đầu tư từ 500.000.000 đồng trở lên.
Tùy theo số tiền thu lợi bất chính, số tiền gây thiệt hại cho nhà đầu tư, phạm tội có tổ chức hoặc tái phạm nguy hiểm, mức phạt sẽ từ 500.000.000 đồng đến 5.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 7 năm. Ngoài ra, người phạm tội có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 – 5 năm.
Đối với Pháp nhân thương mại thì tùy tính chất mức độ, có thể bị phạt tiền từ 1.000.000.000 đồng đến 10.000.000.000 đồng, có thể bị cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định hoặc cấm huy động vốn từ 01 năm đến 03 năm.

Tội thao túng thị trường chứng khoán (Điều 211)

Các hành vi sau được xác định là các hành vi khách quan của tội thao túng thị trường chứng khoán:

Sử dụng một hoặc nhiều tài khoản giao dịch của mình hoặc của người khác hoặc thông đồng với nhau liên tục mua, bán chứng khoán nhằm tạo ra cung, cầu giả tạo;
Thông đồng với người khác đặt lệnh mua và bán cùng loại chứng khoán trong cùng ngày giao dịch hoặc thông đồng với nhau giao dịch mua bán chứng khoán mà không dẫn đến chuyển nhượng thực sự quyền sở hữu hoặc quyền sở hữu chỉ luân chuyển giữa các thành viên trong nhóm nhằm tạo giá chứng khoán, cung cầu giả tạo;
Liên tục mua hoặc bán chứng khoán với khối lượng chi phối vào thời điểm mở cửa hoặc đóng cửa thị trường nhằm tạo ra mức giá đóng cửa hoặc giá mở cửa mới cho loại chứng khoán đó trên thị trường;
Giao dịch chứng khoán bằng hình thức cấu kết, lôi kéo người khác liên tục đặt lệnh mua, bán chứng khoán gây ảnh hưởng lớn đến cung cầu và giá chứng khoán, thao túng giá chứng khoán;
Đưa ra ý kiến một cách trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua phương tiện thông tin đại chúng về một loại chứng khoán, về tổ chức phát hành chứng khoán nhằm tạo ảnh hưởng đến giá của loại chứng khoán đó sau khi đã thực hiện giao dịch và nắm giữ vị thế đối với loại chứng khoán đó;
Sử dụng các phương thức hoặc thực hiện các hành vi giao dịch khác để tạo cung cầu giả tạo, thao túng giá chứng khoán.

Các hành vi trên được xác định là tội phạm khi thu lợi bất chính từ 500.000.000 đồng trở lên hoặc gây thiệt hại cho nhà đầu tư từ 1.000.000.000 đồng trở lên.

Hành vi thao túng thị trường chứng khoán được chủ thể thực hiện với lỗi cố ý.

Tùy theo số tiền thu lợi bất chính, số tiền gây thiệt hại cho nhà đầu tư, phạm tội có tổ chức hoặc tái phạm nguy hiểm, mức phạt sẽ từ 500.000.000 đồng đến 4.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 7 năm. Ngoài ra, người phạm tội có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 – 5 năm.

Đối với Pháp nhân thương mại thì tùy tính chất mức độ hành vi phạm tội, có thể bị phạt tiền từ 2.000.000.000 đồng đến 10.000.000.000 đồng; Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại Điều 79 của Bộ luật hình sự, thì bị đình chỉ hoạt động vĩnh viễn; Có thể bị cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định hoặc cấm huy động vốn từ 01 năm đến 03 năm.

Tội làm giả tài liệu trong hồ sơ chào bán, niêm yết chứng khoán (Điều 212)

Hành vi khách quan là chủ thể đã sử dụng các phương pháp, thủ đoạn khác nhau để tạo ra tài liệu giả mạo, không phải do Cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền phát hành hoặc làm cho các tài liệu bị sai hoặc khác hơn so với tài liệu gốc để đưa vào hồ sơ chào bán, niêm yết chứng khoán. Hành vi làm giả tài liệu này có quan hệ trực tiếp đến hậu quả xảy ra là thu lợi bất chính từ 1.000.000.000 đồng trở lên hoặc gây thiệt hại cho nhà đầu tư từ 1.500.000.000 đồng trở lên thì được xem là tội phạm.
Hành vi làm giả tài liệu được chủ thể thực hiện với lỗi cố ý.
Tùy theo số tiền thu lợi bất chính, số tiền gây thiệt hại cho nhà đầu tư, phạm tội có tổ chức hoặc tái phạm nguy hiểm, mức phạt sẽ từ 500.000.000 đồng đến 5.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 7 năm. Ngoài ra có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 – 5 năm.

Một số lưu ý khi giao dịch trên thị trường chứng khoán

Giao dịch trên thị trường chứng khoán (TTCK) mang lại nhiều cơ hội sinh lời hấp dẫn, nhưng đồng thời cũng đi kèm với không ít rủi ro. Để tham gia TTCK một cách hiệu quả và giảm thiểu rủi ro, nhà đầu tư cần trang bị kiến thức và tuân thủ một số nguyên tắc quan trọng. Dưới đây là phân tích về một số lưu ý khi giao dịch trên TTCK:

Hiểu rõ bản chất của thị trường và sản phẩm. Thị trường chứng khoán là nơi diễn ra hoạt động mua bán các loại chứng khoán như cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ,… Mỗi loại có đặc điểm, mức độ rủi ro và tiềm năng sinh lời khác nhau. Nhà đầu tư nên nhìn vào giá trị doanh nghiệp, thay vì chỉ nhìn vào biến động giá ngắn hạn, cần tập trung vào phân tích tình hình tài chính, hoạt động kinh doanh, tiềm năng phát triển của doanh nghiệp.
Xác định mục tiêu đầu tư và rủi ro. Mục tiêu đầu tư của mỗi người sẽ khác nhau gồm các loại ngắn hạn (lướt sóng, đầu cơ), trung hạn (đầu tư giá trị), dài hạn (tích sản). Mục tiêu khác nhau sẽ có chiến lược đầu tư khác nhau. Khẩu vị rủi ro tức là mức độ chấp nhận rủi ro của mỗi người khác nhau. Cần xác định rõ khẩu vị rủi ro của bản thân để lựa chọn danh mục đầu tư phù hợp.
Xác định rõ điểm mua, điểm bán, mức cắt lỗ, chốt lời cho từng khoản đầu tư và tuân thủ kế hoạch đã đề ra, không bị ảnh hưởng bởi tâm lý đám đông, tin đồn, hoặc biến động thị trường ngắn hạn.
Theo dõi thông tin kinh tế vĩ mô, tình hình hoạt động của doanh nghiệp, tin tức thị trường để đưa ra quyết định đầu tư kịp thời,…
Nắm vững các quy định pháp luật về đầu tư chứng khoán, các hành vi bị nghiêm cấm và các tội phạm chứng khoán theo Bộ luật hình sự để tránh vi phạm pháp luật trong quá trình đầu tư.

Luật sư tư vấn về những hành vi vi phạm pháp luật trên thị trường chứng khoán

Tư vấn về những hành vi vi phạm pháp luật trên thị trường chứng khoán

Thị trường chứng khoán là một lĩnh vực phức tạp, với nhiều quy định pháp luật chồng chéo. Nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư mới, có thể gặp khó khăn trong việc hiểu và tuân thủ các quy định này. Do đó, việc tìm kiếm sự tư vấn của luật sư là vô cùng cần thiết trong các trường hợp sau:

Khi bị nghi ngờ hoặc cáo buộc thực hiện hành vi vi phạm pháp luật chứng khoán, luật sư sẽ giúp phân tích tình huống, đánh giá chứng cứ và đưa ra chiến lược bảo vệ tốt nhất.
Nếu nhà đầu tư nhận thấy quyền lợi của mình bị xâm phạm do hành vi vi phạm của người khác (ví dụ: thao túng giá, giao dịch nội gián), luật sư sẽ hỗ trợ thu thập chứng cứ, khởi kiện và bảo vệ quyền lợi hợp pháp.
Luật sư sẽ cung cấp thông tin chính xác, cập nhật về các quy định pháp luật liên quan đến thị trường chứng khoán, giúp nhà đầu tư tránh các rủi ro pháp lý.
Để đảm bảo tuân thủ pháp luật và giảm thiểu rủi ro, việc tham khảo ý kiến luật sư trước khi thực hiện các giao dịch có vai trò quan trọng.

Việc tìm kiếm sự luật sư tư vấn chuyên về lĩnh vực chứng khoán là một bước quan trọng để bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư và đảm bảo tuân thủ pháp luật. Khi gặp bất kỳ vấn đề pháp lý nào liên quan đến thị trường chứng khoán, hãy liên hệ với luật sư Luật Kiến Việt qua hotline 0386579303 để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời.