Thông tin sai sự thật và căn cứ xác định

Theo mình, có hai dạng cần phân biệt khi một người đưa thông tin. Loại thứ nhất là đưa thông tin về một vấn đề, sự vật khách quan. Ví dụ đưa tin về một quyết định của cơ quan nhà nước, về một tai nạn giao thông cụ thể…loại thứ hai là ý kiến, quan điểm của một cá nhân về một vấn đề.

Về mặt pháp luật, trong các văn bản pháp luật có điều chỉnh về thông tin hiện nay (ví dụ Luật An ninh mạng, Nghị định số: 15/2020/NĐ-CP chỉ mới quy định cấm, xử phạt thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ chức, danh dự, nhân phẩm của cá nhân. Nhưng như thế nào là thông tin “sai sự thật” hoặc căn cứ nguồn nào để xác định “thông tin sai sự thật” thì hiện nay luật còn bỏ ngỏ. Do đó hiện nay việc xác định một người thông tin sai sự thật chủ yếu do cán bộ nhà nước thực thi pháp luật tự xác minh và quyết định. Đối với một thông tin có thể tương đối dễ xác định như xuyên tạc quyết định của cơ quan nhà nước. Vì có thể căn cứ vào quyết định đã ban hành hay chưa hoặc nội dung của quyết định. Nhưng đối với một số vấn đề sẽ khó xác định thông tin có sai sự thật hay không. Ví dụ một người thông tin sự vật, hiện tượng dựa vào quan sát, nhận định của mình.

Theo quan điểm của mình, việc xác định “thông tin sai sự thật” chỉ có thể áp dụng đối với loại thứ nhất (đưa thông tin về một vấn đề, sự vật khách quan). Đối với quan điểm, ý kiến của một người về sự vật, hiện tượng thì khó có thể xác định đúng sai, vì đối với mỗi một sự vật, hiện tượng mỗi người sẽ có quan điểm khác nhau. Bởi vốn dĩ công dân có quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tiếp cận thông tin…hợp pháp mà Hiến pháp, pháp luật đã quy định.

Một số kinh nghiệm nhận biết thông tin giả

Hiện nay thông tin sai giả vẫn diễn ra trên môi trường mạng. Một số kinh nghiệm của mình qua quan sát và đúc kết được để nhận biết tin giả, tin đồn không đúng sự thật như sau:

Đối với quyết định của cơ quan nhà nước, nên xem ở kênh thông tin chính thức của cơ quan đó.
Thời gian qua, một số người giả danh cán bộ nhà nước gọi điện thoại hoặc gửi văn bản giả của cơ quan nhà nước qua mạng hù dọa để nạn nhân sợ làm theo hòng chiếm đoạt tiền. Đối với thủ tục của cơ quan hành chính nhà nước, các cơ quan tố tụng như Công an, Viện kiểm sát, Tòa án… thông thường các cơ quan này làm việc bằng văn bản có chữ ký của lãnh đạo, đóng dấu mộc của cơ quan. Được gửi bằng hình thức bưu điện hoặc do cán bộ nhà nước gửi trực tiếp hoặc mời lên trụ sở cơ quan nhà nước làm việc chính thức.
Đối với những tình trạng, hoạt động diễn ra ở một địa bàn nào đó, nên tham khảo và xác nhận lại với chính người đang sinh sống ở nơi đó hoặc thông tin từ những trang báo có phóng viên đã đi xuống địa bàn để nắm thông tin.
Đối với những vấn đề chuyên môn, nên sử dụng dịch vụ hoặc tham khảo ý kiến từ những người có chuyên môn, uy tín trong lĩnh vực đó. Vì xã hội ngày càng chuyên môn hóa, mỗi người sẽ có một, một vài chuyên môn nhất định. Không ai giỏi hết mọi lĩnh vực. Ngay cả trong nghề luật sư, cũng dần chuyên môn hóa. Một luật sư ngày nay cũng theo hướng am hiểu và phụ trách một vài lĩnh vực.
Đối với vấn đề về y tế, sức khỏe, nên tới những cơ sở chuyên khoa đã được cấp phép. Cẩn trọng với những phương pháp, kiến thức chưa được nghiên cứu, công nhận chính thức.
Đối với tin tức, thông tin mà trái với quy luật tự nhiên hoặc mang tính khác thường thì cần phải cẩn trọng. Ví dụ cách đây mấy năm có tin đồn rằng Đà Lạt có tuyết. Mình biết ngay là không đúng vì để có tuyết phải từ 0 độ trở xuống. Đà Lạt lạnh nhưng chưa bao giờ xuống tới mức 0 độ.
Cảnh giác đối với thông tin được đưa ra từ những người không rõ danh tính, những trang không rõ ràng hoặc trang bán hàng. Vì nếu một người có danh tính rõ ràng, được nhiều người biết thì sẽ cẩn trọng hơn về thông tin hơn là một người không lộ danh tính.
Đối với những thông tin về tài khoản, thẻ, giao dịch…liên quan tới ngân hàng, nên trực tiếp giao dịch ở ngân hàng hoặc liên hệ, xác nhận lại với chính ngân hàng đó. Không nhấp vào đường link lạ hoặc làm theo số điện thoại, người không rõ danh tính. Nếu bạn là người nhận tiền, việc của bạn chỉ là cung cấp đúng số tài khoản, chi nhánh ngân hàng, tên chủ tài khoản và chờ tiền đến mà không cần khai báo, thực hiện thêm việc nào khác hoặc nhấp vào đường link nào.
Đối với tin tức ở nước ngoài, nếu có điều kiện, khả năng ngoại ngữ, nên tham khảo ở những trang thông tin uy tín của nước đó.
Với mình, những thông tin, sự việc đơn thuần tiêu cực của đời sống cá nhân khác (như đánh ghen, bóc phốt…) mình vốn ít quan tâm. Hoặc có xem nhưng đơn thuần xem cho biết, giải trí, không chia sẻ, bình luận. Vì vốn dĩ mình suy nghĩ rằng không nằm trong hoàn cảnh đó, tình huống đó để có thể nhận biết đúng sai và đầy đủ khía cạnh vấn đề. Hơn nữa những vấn đề về cá nhân người khác không ảnh hưởng tới đời sống của mình. Mình quan tâm tới các vấn đề chính trị – kinh tế – xã hội có ảnh hưởng chung tới mọi người nhiều hơn.

Nhưng trên hết mỗi người nên nâng cao hiểu biết, tư duy và chọn lọc thông tin của mình, tránh bị lừa hoặc trở thành công cụ tiếp tay cho những người có ý định xấu.

Đồng thời để hạn chế tình trạng thông tin giả, tin đồn sai sự thật có cơ hội phát triển, thiết nghĩ những cơ quan báo chí, những kênh thông tin từ cơ quan nhà nước cần nâng cao vai trò, uy tín, nhanh chóng của mình. Cỏ mọc nhiều bởi vì lúa yếu.