Nội dung

Hình phạt tử hình là một trong những hình phạt nghiêm khắc nhất trong hệ thống pháp luật hình sự của nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, với xu hướng hội nhập quốc tế và những thay đổi trong quan điểm về nhân đạo, quyền con người, pháp luật Việt Nam đã và đang có những điều chỉnh quan trọng liên quan đến hình phạt này. Đặc biệt, từ ngày 01/7/2025, nhiều quy định mới về hình phạt tử hình sẽ chính thức có hiệu lực, mang đến những thay đổi đáng kể trong việc áp dụng và thi hành án tử hình. Bài viết này sẽ đi sâu phân tích những điểm mới trong quy định pháp luật về hình phạt tử hình có hiệu lực từ thời điểm trên.

Quy định mới nhất về hình phạt tử hình

Bỏ hình phạt tử hình ở 8 tội danh

Ngày 25/6/2025, Quốc hội đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự 2015, có hiệu lực từ ngày 01/07/2025.

Cụ thể, một trong những sửa đổi đáng chú ý nhất là việc bỏ hình phạt tử hình và thay bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án với 08 tội danh bao gồm:

Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân;
Tội phá hoại cơ sở vật chất – kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam;
Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh;
Tội phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược;
Tội gián điệp;
Tội vận chuyển trái phép chất ma túy;
Tội tham ô tài sản;
Tội nhận hối lộ.

Việc loại bỏ hình phạt tử hình khỏi các tội danh này thể hiện sự cân nhắc kỹ lưỡng của nhà làm luật, nhằm thu hẹp phạm vi áp dụng hình phạt tử hình, phù hợp hơn với xu thế chung của thế giới.

Về điều khoản chuyển tiếp, Luật quy định hình phạt tử hình đã tuyên trước ngày 01/7/2025 đối với người phạm 8 tội danh nêu trên của Bộ luật Hình sự mà chưa thi hành án thì không thi hành và chánh án TAND tối cao quyết định chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân.

Các trường hợp không thi hành án tử hình

Pháp luật Việt Nam quy định rõ các trường hợp không thi hành án tử hình, nhằm đảm bảo tính nhân đạo và phù hợp với các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên. Từ ngày 01/7/2025, các trường hợp này bao gồm:

Phụ nữ có thai hoặc phụ nữ đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi

Đây là quy định mang tính nhân đạo sâu sắc, nhằm bảo vệ quyền lợi của trẻ em và phụ nữ.
Nếu người bị kết án tử hình là phụ nữ đang có thai hoặc đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi, bản án tử hình sẽ không được thi hành.
Trong trường hợp này, hình phạt tử hình có thể sẽ được chuyển thành tù chung thân.

Người đủ 75 tuổi trở lên

Quy định này thể hiện sự khoan hồng của pháp luật đối với những người cao tuổi.
Nếu người bị kết án tử hình từ đủ 75 tuổi trở lên khi xét xử sơ thẩm hoặc phúc thẩm, hoặc khi bản án có hiệu lực pháp luật, họ sẽ không bị thi hành án tử hình và hình phạt sẽ được chuyển thành tù chung thân.

Người mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối

Pháp luật cũng quy định không thi hành án tử hình đối với người bị kết án tử hình mà mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối. Đây là quy định mới được áp dụng từ 01/7/2025;
Quy định này nhằm đảm bảo tính nhân đạo, phù hợp với tình trạng sức khỏe nghiêm trọng của người bị kết án.

Thi hành án đối với hình phạt tử hình đã tuyên trước 01/7/2025

Đối với các bản án tử hình đã được tuyên trước ngày 01/7/2025 nhưng chưa thi hành án, việc thi hành sẽ được thực hiện theo các quy định mới có lợi cho người bị kết án.

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự 2015 có quy định về điều khoản chuyển tiếp như sau:

(i) Hình phạt tử hình đã tuyên trước ngày 01 tháng 7 năm 2025 đối với người phạm tội về các tội quy định tại các điều 109, 110, 114, 194, 250, 353, 354 và 421 của Bộ luật Hình sự hoặc thuộc trường hợp quy định tại điểm c khoản 3 Điều 40 của Bộ luật Hình sự được sửa đổi, bổ sung tại khoản 1 Điều 1 của Luật này mà chưa thi hành án thì không thi hành và Chánh án Tòa án nhân dân tối cao quyết định chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân.

(ii) Hình phạt tử hình đã tuyên trước ngày 01 tháng 7 năm 2025 đối với người phạm tội về các tội quy định tại Điều 248 hoặc Điều 251 của Bộ luật Hình sự mà chưa thi hành án thì không thi hành và Chánh án Tòa án nhân dân tối cao quyết định chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân đối với các trường hợp sau:

Khối lượng, thể tích chất ma túy được xác định trong bản án để quyết định hình phạt bằng hoặc thấp hơn khối lượng, thể tích chất ma túy thấp nhất quy định tại khoản 5 Điều 248 hoặc khoản 5 Điều 251 của Bộ luật Hình sự được sửa đổi, bổ sung tại khoản 18 Điều 1 của Luật này;
Khối lượng, thể tích chất ma túy được xác định trong bản án để quyết định hình phạt lớn hơn khối lượng, thể tích chất ma túy thấp nhất quy định tại khoản 5 Điều 248 hoặc khoản 5 Điều 251 của Bộ luật Hình sự được sửa đổi, bổ sung tại khoản 18 Điều 1 của Luật này mà người phạm tội không phải là người chủ mưu, cầm đầu, chỉ huy hoặc không có 02 tình tiết tăng nặng trở lên.

>> Bài viết liên quan: Các tình tiết được giảm nhẹ trách nhiệm hình sự theo quy định mới nhất

Chuyển hình phạt tử hình sang chung thân

Việc chuyển hình phạt tử hình sang tù chung thân là một cơ chế pháp lý quan trọng, thể hiện chính sách nhân đạo của Nhà nước Việt Nam và được áp dụng trong nhiều trường hợp khác nhau. Từ ngày 01/7/2025, các quy định về việc chuyển đổi này được cụ thể hóa như sau:

Chuyển đổi do thay đổi quy định pháp luật: Hình phạt tử hình sẽ được chuyển thành tù chung thân đối với những tội danh mà Bộ luật Hình sự mới không còn quy định hình phạt tử hình. Điều này áp dụng cả với các bản án đã tuyên trước ngày 01/7/2025 nhưng chưa thi hành án, theo các trường hợp được nêu chi tiết tại Mục 3 của bài viết này, đặc biệt là đối với các tội liên quan đến ma túy (Điều 248 và Điều 251 Bộ luật Hình sự) khi khối lượng, thể tích chất ma túy hoặc vai trò, tình tiết tăng nặng của người phạm tội đáp ứng các điều kiện chuyển đổi.
Chuyển đổi do đáp ứng điều kiện không thi hành án: Những người bị kết án tử hình thuộc các trường hợp không thi hành án theo quy định tại Mục 2 của bài viết này (bao gồm phụ nữ có thai hoặc đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi, người đủ 75 tuổi trở lên, và người mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối) cũng sẽ được chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân. Đây là sự thể hiện rõ ràng chính sách khoan hồng của pháp luật.
Chuyển đổi theo quyết định ân giảm của Chủ tịch nước: Người bị kết án tử hình có quyền làm đơn xin ân giảm tử hình gửi Chủ tịch nước. Nếu đơn xin ân giảm được Chủ tịch nước chấp thuận, hình phạt tử hình sẽ được chuyển thành tù chung thân. Đây là một cơ chế đặc biệt, thể hiện sự khoan hồng và nhân đạo cao nhất của Nhà nước.

Những quy định về chuyển hình phạt tử hình sang tù chung thân không chỉ mở ra cơ hội sống và cải tạo cho người bị kết án mà còn góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật hình sự Việt Nam, phù hợp với xu hướng chung của thế giới về hạn chế và tiến tới bãi bỏ hình phạt tử hình trong một số trường hợp.

Tư vấn, hỗ trợ pháp lý trong các vụ án có hình phạt tử hình

Luật sư tư vấn, bào chữa vụ án hình sự

Luật Kiến Việt có thể cung cấp các dịch vụ pháp lý sau trong các vụ án có hình phạt tử hình:

Phân tích toàn diện tình tiết vụ án, xác định rõ các yếu tố cấu thành tội phạm, đồng thời tư vấn chiến lược pháp lý phù hợp nhằm bảo vệ tối đa quyền và lợi ích của thân chủ.
Tham gia từ giai đoạn điều tra, đảm bảo mọi lời khai, biên bản và chứng cứ được thu thập hợp pháp, đúng trình tự. Chúng tôi đưa ra luận cứ pháp lý sắc bén, làm rõ các yếu tố giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, tranh tụng chặt chẽ tại phiên tòa nhằm hướng tới giảm nhẹ hình phạt hoặc loại bỏ mức án tử hình nếu có thể.
Đồng hành và hỗ trợ tâm lý, pháp lý cho thân chủ và gia đình. Chúng tôi thường xuyên cập nhật tiến độ vụ việc, hướng dẫn cách làm việc với cơ quan tố tụng, kiến nghị kịp thời các vấn đề bất hợp pháp hoặc sai phạm trong quá trình giải quyết vụ án.
Khi thân chủ bị tuyên án tử hình, chúng tôi hỗ trợ gia đình làm hồ sơ xin ân giảm lên Chủ tịch nước theo đúng trình tự pháp luật, đảm bảo đầy đủ cơ sở pháp lý và tình tiết nhân đạo nhằm giảm nhẹ hình phạt.

Với kinh nghiệm chuyên sâu trong lĩnh vực hình sự, đặc biệt là các vụ án phức tạp có liên quan đến hình phạt tử hình, Luật Kiến Việt cam kết cung cấp dịch vụ tư vấn và hỗ trợ pháp lý toàn diện, chuyên nghiệp. Chúng tôi sẽ đồng hành cùng thân chủ từ những bước đầu tiên của quá trình tố tụng, đảm bảo mọi quyền lợi hợp pháp được tôn trọng và bảo vệ tối đa, góp phần mang lại công lý và sự công bằng. Nếu bạn còn thắc mắc cần tư vấn, vui lòng liên hệ Hotline 0386579303 để được hỗ trợ tư vấn nhanh chóng và chính xác nhất.